Kotewka orzech wodny

Kwiat kotewki

Kotewka orzech wodny (Trapa natans) to gatunek rośliny, która w Polsce z powodu niskich temperatur rośnie jak jednoroczna. Różne źródła nie są jednak zgodne, czy w cieplejszym klimacie jest to również roślina jednoroczna, czy wieloletnia. Ta wodna roślina bywa w niektórych cieplejszych krajach uprawiana dla swych jadalnych nasion.

Kotewka to jedna z tych zapomnianych przez nowoczesne, europejskie rolnictwo roślin. Jak się okazało są dowody na to, że zajadano się nią w Europie już ponad 6 tysięcy lat temu. Jeszcze 150 lat temu można było kupić go jesienią na targach.

Orzechy kotewki

W smaku orzechy kotewki przypominają kasztany jadalne. Je się je na surowo i po upieczeniu. Pieczenie ułatwia również wydobycie orzecha z łupiny. Kotewkę można również po upieczeniu przerobić na mąkę. Zakupione przeze mnie kiedyś obrane i w puszce "kasztany wodne" (z ang. water chestnut) - bo tak również są czasami nazywane, mi osobiście nie smakowały. Miały dość nieprzyjemny jakby "pleśniowy" posmak, podobny do pędów bambusa. Jadłem te produkty tylko z puszki, więc mogło to i pewnie wpływało na jakość i smak. Połączenie bambus i kotewki jest nieprzypadkowe, gdyż rośliny te stanowią bardzo istotny składnik kuchni orientalne - zwłaszcza chińskiej i indyjskiej. Kotewka nawet gdy jest długo gotowana pozostaje chrupka i soczysta - cecha dość niezwykła jak na warzywo.

Plony:
W południowo-zachodniej Japonii i środkowych Chinach plony dochodziły do 1000 g na m2 czyli 100 ton na ha. W Polsce przebiega północna granica zasięgu tej rośliny, więc potencjalny plon będzie pewnie dużo mniejszy.

Jak uprawiać kotewkę orzech wodny?
Kotewka orzech wodny jak nazwa wskazuje jest rośliną wodną, może rosnąć w wodach o głębokości do 60 cm. Wymaga pozycji w pełnym słońcu, wody raczej ciepłej i trochę kwaśnej. Kotewka rośnie najlepiej w wodach bardzo żyznych z warstwą organicznego mułu. Kotewkę rozmnaża się przez nasiona. Należy je jesienią zebrać i trzymać w wodzie (np. w słoiku) w chłodnym ale wolnym od mrozu miejscu.Na wiosnę każde nasiono wkłada się do doniczki z ziemią i zanurza kilka centymetrów pod wodą.

W USA wykorzystuje się duże zapotrzebowanie kotewki na substancje odżywcze do oczyszczania ścieków z mleczarni czy przemysłowych ferm krów mlecznych. Umożliwia to produkowanie wartościowego produktu z wykorzystaniem trudnej do zużycia gnojowicy.


Kotewka orzech wodny jest w Polsce pod ścisłą ochroną, dlatego pozyskiwanie nasion z naturalnych stanowisk jest zabronione. Nie byłoby to również najbardziej produktywne, gdyż produktywne odmiany dają o 100% większe plony niż odmiany "dzikie". Kotewka orzech wodny mimo wszystko jest nadal bardzo młodym, jeszcze praktycznie nie uszlachetnionym gatunkiem rośliny o dużym potencjale.

Z łupin tego "orzecha" można wytwarzać etniczne ozdoby.

W Polsce rynek na ten produkt nie istnieje. Potencjalnymi odbiorcami mogą jednak być:

• społeczności Azjatów
• miłośnicy kuchni orientalnej
• restauracje orientalne

Kasztan jadalny, Kasztan amerykański, Kasztan chiński

Dzisiejszy post dotyczyć będzie kasztanów:

Castanea sativa Mill. – kasztan jadalny
Castanea dentata (Marshall) Borkh. – kasztan amerykański, kasztan zębaty
Castanea mollissima Blume – kasztan chiński

Drzewa dające owoce popularnie zwane kasztanami to kasztanowce zwyczajny, (kasztanowiec biały) (Aesculus hippocastanum L.). Nie są to drzewa nawet należące do rodziny bukowatych (jak prawdziwe kasztany).

Postanowiłem opisać te trzy gatunki kasztanów kolektywnie, gdyż ich zastosowanie jest bardzo podobne.


Tysiącletni kasztan zwyczajny na Korsyce nadal produkuje orzechy.

Zacznę od kasztana jadalnego (Castanea sativa). To drzewo dorastające do około 30 metrów. Pochodzi z Europy południowej. Wraz z żołnierzami Imperium Rzymskiego powiększał się zasięg tego bardzo produktywnego drzewa. Północną granicę stanowiła Anglia, Niemcy(Germania), Czechy (Morawy). Należy pamiętać, że za czasów Imperium Rzymskiego klimat był trochę cieplejszy niż dziś. Kasztan jadalny to drzewo wielofunkcyjne - daje dobre drewno strukturalne oraz orzechy - kasztany właśnie (które botanicznie rzecz biorąc są owocami w skorupie). Jadalne są one nawet na surowo. W smaku są słodkawo - mączne, bardzo dobre. Po upieczeniu zmieniają się w prawdziwy rarytas. To dlatego powstało przysłowie "wyjmować kasztany z ognia cudzymi rękami".

Uprawa:
Kasztan zwyczajny jest w klimacie Polski rośliną pogranicza. Czasami przemarza w zimniejsze zimy. Nie jest wybredny co do gleby, byle miała dobry drenaż. Jednak jeśli chcemy mieć obfite plony, musimy posadzić go na żyznej glebie. Stanowisko bezwzględnie w pełnym słońcu.


Kasztan amerykański liść i kasztany

Castanea dentata (Marshall) Borkh. – kasztan amerykański, kasztan zębaty. To drzewo trochę większe od opisywanego wcześniej kasztana zwyczajnego. Dorasta do 35 metrów. Swego czasu ten gatunek kasztana był najważniejszym gatunkiem tworzącym północnoamerykańskie lasy, jednak zaraza kasztanowa (chestnut blight?) przeniesiona z kasztanów chińskich spowodowała na początku XX wieku ogromne spustoszenie wśród tego gatunku. Szacuje się, że od roku 1905 do końca II WŚ zginęło 4 miliardy drzew tego gatunku. Ostały się baardzo nieliczne niedobitki. Aktualnie próbuje się odbudować populację kasztana amerykańskiego poprzez krzyżowanie z kasztanem chińskim (który jest odporny na zarazę kasztanową). Orzechy z tego drzewa ustępują walorom kulinarnym kasztanowi jadalnemu, choć nadal są całkiem smaczne.

Uprawa:
Choć kasztan amerykański jest wytrzymały na niskie temperatury, ze względu na jego podatność na zarazę kasztanową odradzam sadzenie tego drzewa.


Liście kasztana chińskiego

Castanea mollissima Blume – kasztan chiński to drzewo mniejszy niż jego europejscy i amerykańscy kuzyni - dorasta do około 20 metrów. Dzięki temu nadaje się do mniejszego ogrodu. Jest równie wytrzymały na mróz, co kasztan amerykański.
Orzechy również nie są tak smaczne, jak owoce kasztana zwyczajnego, choć po upieczeniu są całkiem dobre.

Uprawa:
Jak kasztan zwyczajny

Istnieją również hybrydy (krzyżówki międzygatunkowe) kasztanów.

W przyszłym roku Polski Instytut Permakultury zamierza sprowadzić z terenów Minesoty (USA) nasiona kasztana zwyczajnego. W Minesocie panuje bardziej srogi klimat niż w Polsce, mimo to zaczynają uprawiać tam na skalę komercyjną kasztany zwyczajne.

W Polsce często szkółki roślin importują materiał nasienny kasztana zwyczajnego z Węgier, czy Włoch. Kasztany te są dużo bardziej podatne na przymrozki w Polsce, gdyż ich "rodzice" pochodzą z terenów o dużo cieplejszym klimacie.

W Wielkiej Brytanii dobrze zarządzana plantacja kasztana zwyczajnego daje roczny plon w wysokości 5 ton/ha. Przy odpowiednio dobranej odmianie, można oczekiwać w Polsce podobnego plonu.

Z liści kasztanów namoczonych w wodzie można robić "mydło".

Zdjęcia dzięki uprzejmości Wikipedii.

Mrozoodporne kiwi (Aktinidia ostrolistna)

Aktinidia ostrolistna (Actinidia arguta) to ciekawe, produktywne pnącze dorastające do długości 20 - 30 m. Roślina ta pochodzi z północnych Chin, jest mrozoodporna w całej Polsce, nawet w polskim biegunie zimna - Suwałkach wyda smaczne owoce.

Nasze kiwi wydaje zielono - żółte lub czerwono różowe owoce wielkości 2-3 cm. Są one zatem mniejsze niż kiwi kupowane w sklepach. Aktinidia ostrolistna daje jednak owoce pozbawione włosków na skórce, można je zatem spożywać bez obierania, zupełnie jak winogrona. Smak owoców jest bardzo dobry. Przypomina kiwi:) i melona. Jest bardzo słodkie. Wiele osób twierdzi, że smak aktinidii ostrolistnej jest lepszy i słodszy niż kiwi kupowanego w sklepach. Owoców możemy się spodziewać w październiku.

Wartości odżywcze mrozoodpornego kiwi:
Zawiera witaminę C w ilości około 70 mg na 100 g, czyli trochę więcej niż w pomarańczach (55). Oprócz tego zawiera min. żelazo. Duża ilość witaminy C w owocu poprawia wchłanianie żelaza z pokarmu, zatem Actinidia arguta polecana jest osobom cierpiącym na anemię.

Uprawa :
Mrozoodporne kiwi wymagania glebowe ma umiarkowane - urośnie na każdej glebie o dobrym drenażu. Najlepiej mu jednak będzie na żyznej, próchniczej ziemi.
Stanowisko: Jak większość roślin owocowych najobficiej owocuje w pełnym słońcu, jednak aktinidia ostrolistna toleruje dość dobrze półcień. Nadaje się zatem do leśnego ogrodu

Ważną kwestią, którą należy uwzględnić jest zapylenie. Większość odmian wymaga egzemplarza męskiego w promieniu 8 m, by doszło do zawiązania owoców. Odmiana Issai, czy Dr.Szymanowski są samopylne, ale również one lepiej owocują gdy mają w pobliżu egzemplarz męski.

Odmiana Issai jest bardzo mała (dorasta do 1-2m) nadaje się zatem nawet do najmniejszego ogrodu.

Krótki filmik po angielsku o przycinaniu mrozoodpornego kiwi.

Zdjęcie dzięki uprzejmości Wikipedii.

Sosna syberyjska

Sosna syberyjska (Pinus sibirica), inna nazwa, częściej używana to cedr syberyjski to wolno rosnące, długowieczne drzewo dorastające do 30-35 m wysokości. Należy do rodziny sosnowatych. Jak nazwa sugeruje cedr syberyjski jest bardzo odporny na mróz. Znosi temperatury spadające poniżej 50 stopni Celsjusza.

To właśnie tą roślinę opisuje Wladimir Megre w serii książek "Anastazja". To właśnie sosna syberyjska daje orzechy cedrowe. Orzeszki te są właśnie głównym produktem sosny syberyjskiej. Są bardzo bogate w wartościowe nienasycone kwasy tłuszczowe. Zawierają również dużo mikroelementów. W smaku są bardzo dobre, bardzo delikatne, słodkie z lekkim żywicznym posmakiem. Niestety cedry syberyjskie nie produkują orzechów cedrowych w dużej ilości. Plon z ha wynosi kilkadziesiąt do około stu kilogramów. Jest to wartość średnia, gdyż sosna syberyjska plonuje przemiennie. Większy plon występuje raz na kilka lat. Wpływa to na cenę orzeszków cedrowych - zazwyczaj ponad 100 zł za kilogram. Większość orzeszków cedrowych pochodzi z naturalnych stanowisk na Syberii, istnieją jednak plantacje, gdyż popyt na orzeszki cedrowe jest w dużej mierze niezaspokojony (i chyba nigdy nie będzie). Z orzeszków produkuje się również olej.

Drewno sosny syberyjskiej jest dość wartościowe, jednak wolne tempo wzrostu tego drzewa powoduje, że nie jest to dobry kandydat, jeśli zależy nam na dużej ilości drewna.

Również z drewna pozyskuje się wanilinę - popularny aromat wykorzystywany w przemyśle spożywczym.

Uprawa sosny syberyjskiej:
Sosna syberyjska preferuje gleby o dobrym drenażu, choć toleruje gleby bagienne. Rośnie w tym drugim przypadku gorzej. Jest to (jak większość sosen) gatunek wybitnie światłożądny
Zdjęcie dzięki uprzejmości Wikipedii.

Dereń jadalny

Dereń jadalny (Cornus mas) to krzew lub drzewo dorastające do 3-7 m. Należy do rodziny dereniowatych. Geograficznie dereń jadalny pochodzi z Azji mniejszej w Europy południowo - wschodniej.

Dereń właściwy, bo taka nazwą również znana jest ta ciekawa roślina pożyteczny zaczyna być już na przełomie lutego/marca, kiedy kwitnie. Stanowi zatem cenna roślinę miododajną. Co ciekawe zaczyna kwitnąć zanim pojawiają się na nim liście. Dereń właściwy jest lubianym pokarmem mszyc, co sprawia, że często oprócz nektaru i pyłku dostarczać może również pszczołom spadzi.

W miarę postępu czasu w okolicach końca lipca (w zależności od odmiany)dereń zaczyna wydawać pierwsze owoce - główny produkt derenia. Owoce z dziczek mają zazwyczaj kwaskowo - cierpki smak, jednak po całkowitym dojrzeniu owocu zmienia się on w przyjemny, podobny do śliwek. Owoce derenia zawierają witaminę C, dlatego w przeszłości był wykorzystywany jako środek do leczenia szkorbutu. Medycyna ludowa wykorzystywała również niedojrzałe owoce derenia jadalnego do leczenia cholery, a kwiaty do leczenia biegunek.

W przeszłości owoce derenia zalewano wodą morską i robiono z niego produkt przypominający oliwki.
Dereń jadalny nadaje się do robienia dżemów i konfitur, choć z powodu niskiej zawartości pektyny wymaga również dodatku innych bogatszych w ten składnik owoców.
Słynne są również nalewki na dereniu - dereniówki. Dereniówka była w przeszłości wyrabiana zazwyczaj w dworach szlacheckich. Większość szlachciców sadziła derenia w swoim dworze właśnie w tym celu. Może to stanowi przyczynę tego, że w czasach komunizmu owoc ten został zapomniany? Dlatego, że tak nierozerwalnie kojarzyła się z "pańskimi" czasami, luksusem, czy polskim dziedzictwem narodowym?

Owocowanie zależy od odmiany i może rozciągać na prawie 4 miesiące - od końca lipca do połowy października. Plony owoców z jednego drzewa mogą dochodzić do kilkudziesięciu kilogramów. Kolor owoców to również w zależności od odmiany od białego, przez żółty do czerwonego. Plony derenia jadalnego zdecydowanie poprawia obecność innej odmiany derenia jadalnego w promieniu 30m.

Cenne jest również drewno derenia. Jako, że posiada bardzo dużą gęstość tonie w wodzie. Z wiadomych względów nie było one nigdy wykorzystywane do budowy łodzi:)Rzemieślnicy uznawali go za bardzo wartościowe. Było używane do produkcji dzid, broni, łuków, czy trzonków do narzędzi.

Uprawa derenia jadalnego:

Wymagania glebowe dereń jadalny ma niewielkie. Toleruje gleby bardzo ciężkie, choć muszą charakteryzować się chociaż przyzwoitym drenażem. Może rosnąc na bardzo zasadowych i umiarkowanie kwaśnych glebach. Roślina może rosnąć w półcieniu.
Dereń jadalny może stanowić jadalny żywopłot - wiatrochron, jednak wtedy nie będzie bardzo produktywny jeżeli chodzi o ilość owoców. Nie znosi natomiast wystawienia na wiatry morskie.

Jakie są jednak idealne warunki uprawy derenia jadalnego, które zapewnią maksymalne plony?
To miejsce osłonięte od wiatrów, o żyznej, wilgotnej glebie stanowisko w pełnym słońcu.

W Polsce dostępne są następujące "kulinarne" odmiany derenia właściwego:
Macrocarpa, Jolico, P5, Flava, Ekzoticzni, Elegantnyj, Jantarnyj, Korałłowyj Marka, Wydubieckij

Na Ukrainie można zdobyć dużo więcej odmian tej ciekawej, nieco w Polsce zapomnianej rośliny.

Zdjęcie dzięki uprzejmości Wikipedii.

Czego oczekują czytelnicy?

Czego oczekują czytelnicy?
Dzisiejszy post dotyczyć będzie Waszych preferencji i tego o czym chcielibyście przeczytać na tym blogu.
Może ktoś z Was zna jakąś ciekawą roślinę, którą można w Polsce uprawiać, jest wartościowa i mało znana?
Może ktoś z Was zna nazwę jakiejś rośliny i wie, że można ją uprawiać w Polsce, ale nie ma na jej temat jeszcze żadnych informacji po polsku?

Sugestie proszę zostawiać w komentarzach

Miłorząb dwuklapowy

Na zdjęciu liście i niedojrzałe owoce miłorzębu japońskiego.

Miłorząb dwuklapowy (Ginkgo biloba) zwany również miłorzębem japońskim to drzewo jedyne w swoim rodzaju (dosłownie - miłorząb japoński nie ma żyjących obecnie "krewnych"). Miłorząb jest uważany za żywą skamienielinę - gatunek ten istnieje od 270 milionów lat!

Miłorząb japoński to wolno rosnące drzewo dorastające w ojczyźnie (wbrew pozorom nie Japonii a Chinach) do 40 m.

Na świecie bardzo popularne są różne suplementy diety w których głównym surowcem jest ekstrakt z liści. Jego głównym działaniem ma być poprawienie pamięci i koncentracji. Te właściwości są osiągane przez poprawienie ukrwienia mózgu. Jak się okazało całkiem niedawno ta poprawa ukrwienia nie ogranicza się tylko do mózgu. Dlatego wykorzystuje się ekstrakt z liści miłorzębu dwuklapowego do leczenia impotencji oraz zwiększania libido. W przypadku kobiet tą drugą przypadłość ma leczyć szczególnie dobrze (jak wiadomo leczenie impotencji u kobiet może być trudne, by nie rzec niemożliwe;) Czyżby zatem można było uzyskać naturalną Viagrę prosto z lasu? Czas pokaże:)

Inne schorzenia w których wykorzystuje się właściwości ekstraktu z miłorzębu japońskiego do ich leczenia/poprawy:
-hemoroidy
-utrata słuchu u osób starszych
-obrzęki limfatyczne

Liście miłorzębu japońskiego to nie jedyny produkt, jaki można uzyskać z tej rośliny. Drugim są orzechy. Miłorząb dwuklapowy to roślina dwupienna, czyli do zapylenia potrzebuje zarówno męskiego jak i żeńskiego osobnika. W parkach w Polsce sadzone są niemal wyłącznie egzemplarze męskie. Przyczyną tego jest sposób zapylania...
Kilkadziesiąt milionów lat temu rośliny nie korzystały z usług pszczół w celu zapylania. Powód był prosty - pszczoły jeszcze wtedy nie istniały. Rośliny przenosiły pyłek za pomocą np. much. Jak zatem przyciągnąć much? Zwabić je kuszącym je zapachem.
Kwitnący żeński osobnik miłorzębu japońskiego wydziela podczas kwitnienia zapach,który przypomina "oczyszczalnie ścieków w gorący, parny dzień":)

Jeden egzemplarz męski jest w stanie zapylić około 5 osobników żeńskich. Można również zaszczepić gałąź z osobnika męskiego na osobnika żeńskiego. W obydwu przypadkach zapylenie będzie bardzo dobre.

Wróćmy do orzechów miłorzębu.
Są jadalne zarówno na surowo jak i po ugotowaniu. Surowe mają smak podobny do orzeszków piniowych (nasion sosny). Po ugotowaniu smakują jak skrzyżowanie kasztanów jadalnych i ziemniaków. Z orzechów można wytłoczyć jadalny olej.

Surowych orzechów nie należy spożywać w dużej ilości z powodu posiadania przez nie substancji(z ang. 4'-methoxypyridoxine) niszczącej witaminę B6. Obróbka termiczna niszczy ww szkodliwą substancję.

Miłorząb japoński uprawa:
Jest to drzewo o bardzo małych wymaganiach glebowych. Będzie rósł na większości gleb pod warunkiem, że gleba ta ma dobry drenaż. Poradzi sobie na większości stanowisk, nawet wystawiony na silne wiatry. Najlepsze i największe okazy (a także dające największe plony orzechów) dają jednak miłorzęby w miejscach osłoniętych od wiatru, w żyznej glebie raczej o wyższym(7 lub 8) niż niższym pH.

Miłorząb wymaga stanowiska słonecznego. Niezwykłą jest wytrzymałość miłorzębu na zanieczyszczenia powietrza, nadaje się więc do sadzenia w miastach (tylko męskie egzemplarze!).

To ozdobne drzewo, jakim niewątpliwie jest miłorząb (piękne wachlarzowate liście) jest i było sadzone przy świątyniach buddyjskich i taoistycznych. Dorosły, przyświątynny egzemplarz miłorzębu przetrwał atak atomowy na Hiroszimę w 1945. Siła eksplozji zniszczyła świątynie i pozbawiła miłorząb liści i dużej części gałęzi. Mimo ogromnej dawki promieniowania miłorząb następnego roku urosły mu liście, zakwitł oraz wydał owoce.

Zdjęcie dzięki uprzejmości Wikipedii